Ziemia Świętokrzyska PDF Drukuj Email

 

ZIEMIA ŚWIĘTOKRZYSKA

 

Położenie geograficzne Skarżyska-Kamiennej

Skarżysko - Kamienna usytuowane jest w północnej części województwa świętokrzyskiego, na pograniczu Garbu Gielniowskiego, Płaskowyżu Suchedniowskiego i Pogórza Iłżeckiego, na obrzeżu Gór Świętokrzyskich.
Miasto leży w dolinie rzeki Kamiennej oraz jej dopływów (Kamionki, Oleśnicy i Bernatki). Na jego terenie znajdują się dwa akweny, stanowiące zarazem miejsca tradycyjnego wypoczynku mieszkańców i odwiedzających miasto: Rejów - na rzece Kamionka i Bernatka - zbudowany na rzece o tej samej nazwie. Sąsiedztwo dużych kompleksów leśnych Parków Krajobrazowych (Suchedniowsko - Oblęgorskiego i Sieradowickiego) oraz Obszarów Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej i Konecko - Łopuszniańskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego stanowi doskonałą bazę do wypoczynku oraz uprawiania turystyki masowej i kwalifikowanej.
Przebiegające przez Skarżysko - Kamienną drogi kołowe: międzynarodowa E-77 i krajowa 746 oraz linie kolejowe łączące Warszawę z Krakowem i Łódź z Rzeszowem sytuują miasto wśród jednych z największych w kraju węzłów komunikacyjnych. Aktualnie gmina Skarżysko - Kamienna zajmuje obszar 64,16 km2. Z ponad 53,5 tysiącem mieszkańców plasuje się na czwartym pod względem tej liczby ośrodkiem miejskim w województwie świętokrzyskim, po Kielcach, Ostrowcu Świętokrzyskim i Starachowicach. Jest jedną z sześciu tworzących obszar powiatu, zarazem siedzibą tych władz.

 

goloborza

 

Świętokrzyski Park Narodowy

Główną atrakcją ziemi świętokrzyskiej jest Świętokrzyski Park Narodowy, który położony jest w centralnej części kraju, na terenie województwa świętokrzyskiego. Obejmuje najwyższe pasmo Gór Świętokrzyskich - Łysogóry, z najwyższymi szczytami: Łysicą (612 m n.p.m.) i Łysą Górą (595 m n.p.m.), wschodnią częścią Pasma Klonowskiego (z górami Bukową, Psarską i Miejską) oraz część Pasma Pokrzywiańskiego (z Chełmową Górą).
Historia starań o objęcie ochroną Gór Świętokrzyskich sięga czasów przed I wojną światową. W roku 1921 powstał pierwszy w Górach Świętokrzyskich rezerwat im. Józefa Kostyrki na Chełmowej Górze (163 ha), a w roku następnym objęto ochroną rezerwatową dwa fragmenty Łysogór: na południowym zboczu Łysej Góry fragment o powierzchni 196 ha i na północnym zboczu Łysicy - 115 ha. W roku 1932 powiększono obszar rezerwatów do 1347 ha. Park narodowy oficjalnie utworzony został w 1950 roku na obszarze 6054 ha. W 1954 roku na terenie parku powstały dwa kolejne rezerwaty ścisłe: Czarny Las o powierzchni 26,45 ha oraz Mokry Bór o powierzchni 38,44 ha. Obecna powierzchnia parku wynosi 7632 ha, z czego 7212 ha zajmują lasy. Na terenie parku jest 5 obszarów ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 1731 ha.

 

 

pola1

 

 

Góry Świętokrzyskie są najstarszymi w Polsce i w Europie. Wypiętrzały się podczas kaledońskich ruchów górotwórczych 520-400 mln lat temu. Obecny kształt nadały im hercyńskie ruchy górotwórcze sprzed około 300 mln lat. W okresie panowania morza na tym obszarze, na jego dnie gromadziły się różne osady, które utworzyły kilka podstawowych rodzajów skał takich jak łupki, zlepieńce, piaskowce i wapienie. W skałach tych zachowały się liczne dowody bogatego życia w ówczesnych morzach w postaci skamieniałych śladów organizmów roślinnych i zwierzęcych, z których liczne opisane zostały dla nauki dopiero w latach 1960-1985. W czwartorzędzie, trwającym ostatnie 2 miliony lat, Góry Świętokrzyskie pokrywał okresowo lodowiec. Wyróżniają się one na tle innych gór Polski oryginalną budową geologiczną, polegającą na odsłonięciu pokładów starszych skał zalegających na niżu na dużej głębokości.
Największą osobliwością parku są gołoborza tj. podszczytowe rumowiska głazów kwarcytowych okresu kambryjskiego, pozbawione zazwyczaj roślinności naczyniowej.



pola2



Kultura materialna i turystyczna

 

Oprócz walorów przyrodniczych, na terenie parku lub w jego bezpośredniej otulinie znajdują się cenne zabytki architektury. Większość z nich ma charakter sakralny. Najcenniejszym zabytkiem jest zespół klasztorny Benedyktynów z pierwszej połowy XII wieku położony na Św. Krzyżu, w którym powstał prawdopodobnie najstarszy polski zabytek piśmiennictwa - Kazania Świętokrzyskie.
Interesującym elementem krajobrazu są kapliczki. Do najbardziej znanych należą kapliczki św. Franciszka i św. Mikołaja położone przy szlaku turystycznym ze Św. Katarzyny na Św. Krzyż. Pozostałe obiekty zabytkowe znajdują się poza parkiem. Należą do nich klasztor sióstr benedyktynek z 1633 r. w Św. Katarzynie; kościoły w Bielinach - wczesnobarokowy z pierwszej połowy XVII wieku, w Bodzentynie - gotycki z połowy XV wieku oraz w Słupi Nowej - późnorenesansowy z drugiej połowy XVII wieku.
Do ważniejszych zabytków należą np. ruiny zamku biskupiego z drugiej połowy XIV wieku w Bodzentynie, wał kultowy wokół Łysej Góry z IX wieku, budynek dawnego opactwa szpitalnego z XVI wieku w Słupi Nowej oraz muzeum hutnictwa także w Słupi Nowej, gdzie odtwarzany jest w okresie tzw. "Dymarek" historyczny wytop żelaza. Na terenie parku i otuliny znajduje się też wiele obiektów upamiętniających walki i martyrologię z czasów powstań narodowych i wojen (głównie II wojny światowej).
Walory przyrodnicze parku można poznawać korzystając z licznych szlaków turystycznych i muzeum przyrodniczo - leśnego na Świętym Krzyżu oraz ścieżek dydaktycznych.

 

Święty Krzyż (Łysa Góra, Łysiec) jest drugim co do wielkości (595 m n.p.m.) masywem Gór Świętokrzyskich. W czasach pogańskich stał się miejscem kultu religijnego, na rozwój którego miał niewątpliwie wpływ rozkwit przemysłu metalurgicznego u podnóża góry oraz żyzne ziemie, sprzyjające osadnictwu. Z tego okresu pochodzą pozostałości kamiennego wału kultowego, usypanego w pierwszych wiekach naszej ery, a rozbudowanego w wiekach VIII-X. Zachowały się ślady w postaci wałów o zarysie eliptycznym, widocznych na długości ok. 1,5 km.

swkrzyz swkrzyz1 swkrzyz2

 goloborza